Onderzoek naar sekseverschillen in autisme: genen, hersenen en gezondheidszorg 

Het onderzoek

Autisme komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Er zijn verschillende redenen waarom dit zo kan zijn. Het kan te maken hebben met biologische factoren, zoals dat mannen gevoeliger zijn om autisme te ontwikkelen. Maar ook sociale factoren kunnen een rol spelen, zoals dat autisme bij vrouwen minder snel herkend wordt. Het SCANNER-project is gestart om te onderzoeken hoe biologische en omgevingsfactoren hierop van invloed zijn. Daarbij proberen we de volgende vragen te beantwoorden: “Waarom zijn er meer autistische mannen dan vrouwen?", en "Zijn er sekseverschillen tussen autistische mannen en vrouwen?" 

Vrouwen krijgen vaak pas op latere leeftijd een diagnose. Hierdoor duurt het langer voor ze erkenning en hulp krijgen, wat invloed kan hebben op hun leven. In het verleden is onderzoek naar autisme voornamelijk gedaan bij mannelijke deelnemers en dieren. Wij willen daarom in ons onderzoek evenveel aandacht geven aan zowel vrouwen als mannen. Door onderzoek te doen naar biologische factoren en het gedrag van autistische vrouwen, willen we de diagnostiek voor vrouwen gevoeliger maken. Hierdoor kan autisme bij vrouwen beter worden herkend. Ook kijken we naar directe verschillen tussen vrouwen en mannen in hoe autisme zich uit, zodat de hulp voor ieder autistisch persoon verbeterd kan worden. 

Genetica kijkt naar de chromosomen van mensen en onderzoekt daarom sekse – de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Maar ook gender, hoe mensen hun geslacht laten zien in de maatschappij, is belangrijk bij autisme. We zien namelijk dat genderdiversiteit vaak voorkomt bij mensen met autisme. Daarom willen we onderzoeken hoe genderidentiteit en autistische kenmerken samenhangen. Door te kijken naar verschillen in gendernormen en bijvoorbeeld het verbergen van autistische kenmerken, willen we beter begrijpen hoe biologische en sociale factoren samenwerken. Door sekse en gender direct te onderzoeken in autisme, kunnen we de zorg voor iedereen met autisme verbeteren.

Het SCANNER-project is een samenwerking tussen verschillende Nederlandse universiteiten, medische centra, organisaties en bedrijven, en loopt van januari 2024 tot januari 2030. Het project bekijkt autisme vanuit meerdere perspectieven en vakgebieden. Verschillende groepen werken aan genetica (de studie van genen), vroege levensfactoren, breinstructuren (de opbouw van het brein) en functies, gedragsonderzoek en fenotypes, en diagnostiek. De Vrije Universiteit Amsterdam en het Amsterdam UMC werken samen met de NAR aan een aantal van deze onderzoeken. 

Lopende onderzoeken

• Genetisch onderzoek naar sekseverschillen. Omdat DNA een grote rol speelt bij de ontwikkeling van autisme, is het aannemelijk dat sommige sekseverschillen komen door genetica. We onderzoeken of vrouwen bepaalde verzamelingen genen hebben die ze gevoeliger maken voor autisme. Ook kijken we hoe genen verbonden zijn aan bepaalde autistische kenmerken. Zo kan het zijn dat vrouwen genetisch aangelegd zijn om autisme op een andere manier te uiten.  
• De ontwikkeling van motorische vaardigheden en autistische kenmerken. De ontwikkeling van motorische vaardigheden (de vaardigheden om je lichaam te bewegen) en autistische kenmerken kunnen ervoor zorgen dat autistische kinderen hun interesses anders verkennen. Een autistisch kind vindt lezen over voetbal misschien leuker dan zelf spelen. Er kunnen ook verschillen zijn tussen meisjes en jongens. We willen uitzoeken of de atypische ontwikkeling van de hersenen in autisme zorgt voor een afwijkende motorische ontwikkeling, of dat autistische kenmerken zoals specifieke interesses de oorzaak zijn van een andere motorische ontwikkeling.  
• Online Meten Autisme en motorische screening. Er wordt gezocht naar objectieve screeningmethodes (manieren om autisme te onderzoeken) die minder afhankelijk zijn van een psychiater. Dit kan bijvoorbeeld met online tests, zoals in het onderzoek Online Meten Autisme (OMA). Ook wordt er gekeken naar biologische kenmerken, zoals verschillen in beweging bij mensen met autisme. Het voordeel van deze methoden is dat ze minder beïnvloed worden door maatschappelijke factoren. Hierdoor kan de diagnose van autisme eerlijker worden, zonder dat genderstereotypen een rol spelen.

Deelname

Dit project gaat de DNA-data gebruiken die verzameld zijn binnen het EGAL-onderzoek. Deze data koppelen we aan data die al eerder verzameld zijn bij het NAR.

Ook zullen er in de loop van het onderzoek vragenlijsten worden toegevoegd aan de jaarlijkse NAR-vragenlijst. Als NAR-deelnemer kunt u dus bijdragen aan het SCANNER-onderzoek door mee te doen met de jaarlijkse NAR-vragenlijst!

In de toekomst staan er voor dit project panels met NAR-deelnemers gepland. Hier worden kleine groepen autistische mensen uitgenodigd om te praten over het onderzoek, en is er ruimte voor vragen en opmerkingen.  

Publicaties gerelateerd aan dit onderzoek:

Hier verschijnen de publicaties en artikelen die horen bij dit onderzoek. We verwachten de eerste publicaties over ongeveer een jaar. 

De onderzoekers:

• Melanie de Wit, PhD-kandidaat ontwikkelingspsychologie aan de VU 
• Kassandra Pomper, PhD-kandidaat bij biologische psychologie aan de VU 
• Thomas Sollie, PhD-kandidaat bij biologische psychologie aan de VU 
• Dr. Wonuola Akingbuwa, onderzoeker bij biologische psychologie aan de VU 
• Dr. Dennis van 't Ent, universitair hoofddocent bij biologische psychologie aan de VU 
• Dr. Ing. Erik van der Burg, onderzoeker bij ontwikkelingspsychologie aan de VU 
• Dr. Elsje van Bergen, universitair hoofddocent bij biologische psychologie aan de VU 
• Dr. Tinca Polderman, universitair hoofddocent bij ontwikkelingspsychologie aan de VU en leidt het genetisch onderzoek binnen het Nederlands Autisme Register (NAR). 
• Prof. dr. Sander Begeer (VU), hoogleraar Klinische Ontwikkelingspsychologie, Vrije Universiteit Amsterdam, en medeoprichter van het Nederlands Autisme Register (NAR). 

Subsidie door: NWO 

Indien u vragen heeft over dit onderzoek kunt u contact opnemen met de onderzoekers via info@nederlandsautismeregister.nl, onder vermelding van ‘SCANNER-onderzoek’.